De zomer komt eraan. We gaan ongetwijfeld weer de nodige hittegolven krijgen. Met langdurige periodes van droogte, tropische nachten en zonnebrandalarms.

Ook in Nederland beginnen de hittegolven langer te duren, volgen ze elkaar sneller op en hebben ze hogere temperaturen. En in de nabije toekomst zal dit alleen maar erger worden. Die trend kunnen we niet zomaar ombuigen. We moeten ermee leren leven. Door vaker naar het strand te gaan en meer siësta’s in te lassen bijvoorbeeld. 

Of door de implementatie van Blooming Buildings Hitteplan: meer natuur in de stad.

Hittestress is slecht voor je gezondheid

In de lente van 2024 kreeg een groep Zwitserse vrouwen van de rechter gelijk in een klimaatzaak tegen de Zwitserse overheid. Deze klimaatoma’s, zoals ze zichzelf lieten noemen, vonden dat hun regering niet genoeg had gedaan om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. Een van de redenen waarom ze in actie kwamen: de toename van hittegolven en hittestress zorgt elk jaar voor meer oversterfte bij oudere mensen. Ook in Nederland. Zo zag het Centraal Bureau voor Statistiek een duidelijke link tussen de grote oversterfte in het tweede kwartaal van 2023 en de hitte. De maand juni van dat jaar was de warmste juni ooit gemeten.  

Voor bejaarden, baby’s en andere kwetsbare groepen is de klimaatverandering dus op een heel directe manier levensgevaarlijk. Bij mensen die de hele dag buiten werken (omdat ze stratenmaker zijn bijvoorbeeld) liggen uitdroging, oververhitting en huidverbranding op de loer. Voor de meeste mensen is het echter vooral heel vervelend. Je kent het gevoel wel dat je niet kan ontsnappen aan de hitte in je huis. Dat je op een oververhit kantoor toch echt een stuk minder productief bent. En zelfs geen puf hebt om even naar de watercooler te lopen om wat verfrissing te halen.

Het probleem: de hitte is het hevigste in steden

Asfalt, beton, bakstenen en dakpannen houden warmte vast. Overdag, als de zon op z’n hoogst is, kan dat ondraaglijke vormen aannemen. ‘s Avonds, als er meer schaduw is, voel je de stad nagloeien. En ook ’s nachts blijft de hitte hangen. In de komende jaren zullen steeds meer mensen in de stad gaan wonen. Dus ook steeds meer mensen zullen last krijgen van het hitte-eilandeffect: het luchttemperatuurverschil tussen de stedelijke en landelijke gebieden.

Gelukkig is er een oplossing. Een oplossing die bovendien een hele hoop mooie neveneffecten heeft. De stad wordt er namelijk ook nog eens aantrekkelijker, productiever en socialer van.

De oplossing: meer natuur in de stad

Natuur werkt verkoelend. Met dank aan schaduwvorming en waterverdamping. Hoe sterk dit verkoelende effect is, hangt vooral af van de hoeveelheid groen. Hoe groener onze straten, muren en daken, hoe koeler de stad. En size matters: bomen met grote kruinen zorgen voor meer schaduw. Als je op grote plekken bomen kunt planten, zoals in parken of stadsbossen, kun je in de stad koelte-eilanden creëren. Oases in de oververhitte stadswoestijn.

Maar ook als je wat minder vierkante meter tot je beschikking hebt, kun je met een beetje natuur op en rond een gebouw wonderen doen. Niet alleen buiten creëer je zo verkoeling, door de isolerende werking van beplanting kun je het juist ook binnen wat aangenamer maken. 

Hoewel dit al lang bekend is, wordt deze isolerende werking nog lang niet meegenomen in het Nederlandse beleid. Bij het bouwen van nieuwbouwwoningen wordt gekeken of er voldoende maatregelen genomen worden om oververhitting te voorkomen. Helaas wordt de verkoelende kracht van de natuur daarbij vergeten (zie het TOjuli). Een gemiste kans. Als het bouwbesluit ook daarvoor punt gaat geven, zal deze oplossing vaker worden toegepast.

Hoe koel je een gebouw met behulp van de natuur?

Steeds vaker zie je gebouwen waar ze hele bomen op balkons hebben geplaatst. Dit ziet er spectaculair uit, maar is geen goede oplossing. De bomen kunnen niet diep genoeg wortelen, het kost heel veel energie om ze naar boven te hijsen en de balkons moeten extra verzwaard worden om instorting te voorkomen. Hoe moet het dan wel?

• Wij houden ook van vertikaal groen, maar dan wel met klimplanten. Als je die in de volle grond stopt, is het een van de meest effectieve en CO2-vrije manieren om een gebouw van buitenaf koeler te maken. Onderzoek heeft uitgewezen dat een klimplant die 10m2 bedekt een airco van 300W kan vervangen die 8 uur lang op vol vermogen aan het loeien is.
• Ook daken kun je goed van beplanting voorzien. Wij hebben het niet zo op sedumdaken. Meestal is daarvoor te veel plastic nodig, vergt het relatief veel onderhoud én heeft het een omgekeerd dag-nachtritme. Bovendien heeft het naar onze mening weinig esthetische waarde. Liever leggen we een grondlaag aan waarin we planten plaatsen die juist daarin goed gedijen.
• Beplanting doet ook wonderen voor je binnenklimaat. De waterverdamping zorgt voor verkoeling. Bovendien doet het wonderen voor de luchtkwaliteit die vooral in oudere kantoorgebouwen vaak te wensen overlaat. 

Om het verkoelende effect van verdamping te laten plaatsvinden, moet er wel voldoende water aanwezig zijn. Daarom is het belangrijk om met kwalitatief hoogstaande materialen te werken. Oftewel: goede aarde, de juiste beplanting en een slim irrigatiesysteem. Zodat water opgenomen en vastgehouden wordt waar je in droge periodes gebruik van kan maken.

De voordelen van de verkoelende natuur

Het verkoelende effect van de natuur heeft vele voordelen. 

• Het gevaar op oversterfte bij bejaarden en andere kwetsbare groepen neemt af. 
• Het sociale verkeer zal toenemen. In winkelcentra die vergroenen neemt het aantal winkelbezoekers toe en duurt het winkelbezoek langer.
• Personeel blijft productiever. 
• Het humeur van de stad zal veel beter zijn. 

Dat laatste zal niet alleen komen doordat de stad koeler is, maar ook omdat een groene stad er veel mooier uitziet. Door de natuur terug te brengen, neemt bovendien de klimaatadaptatie toe en gaat de biodiversiteit groeien. En dat is weer goed voor het hele ecosysteem, waar wij als mens ook onderdeel van zijn. Kortom, waar wachten we op?